GIÁO DỤC TINH HOA

GIÁO DỤC TINH HOA

                                                                                                        Lê Như Hùng*  

Lưu học sinh C146 học tập, tiếp thu kiến thức đa ngành, đã đóng góp thành công cho xây dựng quân đội và đất nước nói chung. Ngoài ra họ còn đúc rút từ thực tiễn học tập, giảng dạy, nghiên cứu và thực hành cá nhân đã đưa ra những kết luận về giáo dục tinh hoa mang tầm cỡ chiến lượng trong công tác đào tạo nguồn nhân lực mà xã hội nào cũng cần quan tâm. Sau đây giới thiệu về nội dung này.

DẪN NHẬP

Mọi xã hội đã, đang và sẽ luôn cần có giới tinh hoa chuyên nghiệp ở hầu hết mọi lĩnh vực. Giới tinh hoa chuyên nghiệp được hiểu là những chuyên gia luôn đặt ra các hình mẫu trong xã hội - những đỉnh cao nhất của hoạt động nghề nghiệp. Việc xã hội tạo ra các điều kiện thuận lợi cho giáo dục và hoạt động của giới tinh hoa chuyên nghiệp là yếu tố động lực riêng của chính bản thân xã hội.

Trải nghiệm nhiều năm học tập, nghiên cứu, giảng dạy và làm việc - có thể tạm liệt kê các điểm khác biệt giữa giáo dục tinh hoa với giáo dục phổ cập bình thường:

HỆ THỐNG TUYỂN CHỌN TỰ NHIÊN

Cách duy nhất để tuyển chọn - trao cơ hội cho mọi người thể hiện thiên hướng cá nhân trong hoạt động - dù là trong học tập hay trong lao động. Có lẽ quan trọng hơn đối với việc hình thành tinh hoa - đó là tính kiên trì nhẫn nại. Kiên trì nhẫn nại - phẩm chất quan trọng nhất của nhân cách tinh hoa và nó cần phải được hình thành từ giai đoạn rất sớm của đời người.

Hội C146 và Đồng đội trong ngày gặp mặt

CHẾ ĐỘ HỌC TẬP: ĐẶC BIỆT, CHĂM CHỈ VÀ CƯỜNG ĐỘ CAO

Lịch sử cho thấy, tầng lớp tinh hoa của xã hội (ở nghĩa tốt đẹp chứ không phải theo nghĩa khác) là được hình thành trong các điều kiện khá khắc nghiệt.

VIỆC GIẢNG DẠY MỌI BỘ MÔN LÀ Ở MỨC ĐỘ KHÓ RẤT CAO

Tại các cơ sở giáo dục tinh hoa thế giới, hầu như mọi môn học - cả giáo dục cơ bản/cơ sở và chuyên ngành - đều phải ở cấp độ cao nhất, cấp độ mà thường được gọi là "làm xiếc": đòi hỏi phải đạt đến "ranh giới của thứ chưa biết", phải hiểu được: đã biết cái này, còn cái kia thì chưa biết.

TÍNH ĐỘC LẬP CAO TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

Phải đọc tài liệu, tính toán, lập luận và cho ra kết quả bằng nỗ lực của chính mình, tiến hành thí nghiệm tương ứng và trình nộp báo cáo - phát triển năng lực hoạt động hoàn toàn độc lập. Ngoài ra, phát triển được không chỉ kỹ năng “tạo lập ý tưởng” mà còn hiện thực hóa chúng bằng chính nỗ lực cá nhân của mình: "khoa học/kỹ nghệ gia là phải biết làm giỏi nhất bất kể gì liên quan".

ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP RÕ RÀNG

Ý thức tự giác nghề nghiệp được định hình khi họ thường xuyên được thấm nhuần tư tưởng: “là những nhà khoa học của tương lai”, “là những nghị sĩ của tương lai” hoặc “là những sĩ quan xuất sắc của tương lai”,... “Các em phải có hành vi tương thích, tránh nhiệm cao cả và nặng nề mọi lúc mọi nơi, cũng như các em sẽ luôn bị đòi hỏi phải có cái này này, cái kia kìa”.

HUẤN LUYỆN/CHUẨN BỊ SẴN SÀNG VỀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN

Phương pháp luận - đó là học thuyết về việc tổ chức hoạt động. Đạt được thông qua nghiên cứu tài liệu về lịch sử phát triển của ngành nghề này hay khác, cũng như gặp gỡ với các chuyên gia cấp cao. Chuyên gia trình độ cao trong lĩnh vực tương ứng nên được cuốn hút vào tham gia giảng dạy tại những môn học chuyên ngành năm trên của cơ sở dạy nghề - họ gần gũi với đời sống nghề nghiệp cụ thể nhiều hơn so với đội ngũ hàn lâm.

PHÁT TRIỂN ĐA DIỆN

Những hình thức đa diện nhất của cái được gọi là giáo dục ngoại khóa phải rất được phát triển. Sinh viên phải được dạy đủ mọi thứ trên đời - từ học khiêu vũ, nấu ăn, cách xử sự trên bàn ăn cho đến lái xe, lái tàu, bắn súng - có nơi còn dạy cả lái máy bay.

ĐƯỢC GIAO LƯU VỚI NHỮNG NHÂN VẬT XUẤT CHÚNG

Gặp gỡ giao lưu với nhân vật xuất chúng - về nhân cách, tầm nhìn, quy mô chủ đề - "chuẩn mực" để bắt chước, thuộc nhiều ngành nghề và nghề nghiệp khác nhau nhất, một mặt - cực hữu ích cho phát triển, mặt khác và theo nghĩa thuần tâm lý - được nhìn thấy bằng xương bằng thịt rằng người xuất chúng không phải là gì đó “trên mây”, “thần thánh”, mà là người sống động bình thường - “tôi cũng có thể trở thành như vậy!”.

PHÁT TRIỂN PHẦM CHẤT LÃNH ĐẠO VÀ KỸ NĂNG LÀM VIỆC NHÓM

Tại cơ sở giáo dục tinh hoa thì mỗi lớp, mỗi nhóm đồng thời là một đội thể thao và thường xuyên tham gia các cuộc thi đấu đa dạng khác nhau, góp phần xây dựng một tập thể đoàn kết. Ngoài ra, "chức vụ" đội trưởng luôn được hoán đổi luân phiên. Trong quá trình học tập, gần đây đã trở nên phổ biến những hình thức giáo dục như làm việc theo nhóm, theo đội.

TRUYỀN THỐNG

Tổ chức giáo dục tinh hoa mạnh lên được là nhờ truyền thống. Tổ chức giáo dục không trở nên tinh hoa ngay tức thì một cách “đột nhiên”: cần ít nhất một số khóa tốt nghiệp sáng chói để mang lại "vinh quang", rồi sau đó không ngừng duy trì vinh quang "giữ mức xà" đó. Qua nhiều năm thì các truyền thống nội bộ của chính họ sẽ được hình thành: trong việc xây dựng quy trình học tập, trong phương thức giáo dục,... cho đến những vật dụng nhận diện - huy hiệu, ca khúc, đồng phục của học sinh và giảng viên,... Đội ngũ giảng viên hùng hậu cũng dần dần được hình thành. Trong các trường chuyên truyền thống - về toán-lý, văn, ngoại ngữ,... vẫn luôn có đội ngũ giáo viên giỏi ở mọi bộ môn, mặc dù mức thu nhập không cao hơn gì nhiều so với trường bình thường - đơn giản là làm việc tại đây thú vị hơn và giáo viên sẵn sàng xin chuyển về, và trường thì có được cơ hội để tuyển chọn họ.

KẾT LUẬN

Trên đây chúng ta đã cố gắng xem xét các đặc điểm chính của giáo dục tinh hoa, những khác biệt của nó so với giáo dục phổ cập. Đương nhiên, không thể có nhiều cơ sở giáo dục tinh hoa và không thể có quy mô lớn về lượng được - việc tăng số lượng người theo học chắc chắn dẫn đến việc “hạ thấp mức xà” - có quá nhiều ví dụ như vậy.

Trong điều kiện hiện nay thì mọi nước đang cực kỳ cần đội ngũ chuyên gia tinh hoa và giáo dục tinh hoa cần phải được phát triển ở mọi cấp. Cần cả mẫu giáo tinh hoa, phổ thông tinh hoa, trường dạy nghề và kỹ nghệ tinh hoa, lẫn đại học tinh hoa và thậm chí cả nghiên cứu tinh hoa sau đại học và sau tiến sĩ nữa.

“Người có tài năng trong một cộng đồng xã hội là người sáng tạo ra giá trị nhân bản có hiệu năng cao hơn mức trung bình của cộng đồng xã hội đó. Anh tài là người có tài năng làm được việc mà trước họ chưa ai từng làm được. Thiên tài là người có tài năng làm được việc mà thậm chí trước họ chưa ai từng nghĩ đến”. Nhân tài cần được phát hiện theo bộ tiêu chí tự nhiên và phải được trọng dụng, giáo dục tinh hoa như đã viết ở trên - chính là môi trường để phát hiện, giáo dưỡng dưỡng và chuẩn bị cho nhân sự có được những kỹ năng chuyên gia tầm mức tốt nhất - là nguồn nhân lực chất lượng cao, ngõ hầu có thể trở thành nhân tài hữu ích cho xã hội.

Ở điều kiện nhất định, nhân tài (phần đỉnh chóp là hiền tài, anh tài, thiên tài) là tự trở thành chứ không thể nào đào tạo nhân tài được.

Chủ đề trọng dụng nhân tài tại bài viết này là hoàn toàn để ngỏ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lê Như Hùng Tài năng và định nghĩa nhân tài, TP. HCM 2007-2024 (tài liệu nghiên cứu của Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực, nhân tài Việt Nam - Thành phố Hồ Chí Minh).

2. Lê Như Hùng Phân hạng tài năng để làm gì, TP. HCM 2007-2024 (tài liệu nghiên cứu của Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực, nhân tài Việt Nam - Thành phố Hồ Chí Minh).

*Chủ tịch Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực, nhân tài Việt Nam - Thành phố Hồ Chí Minh.

*Phó Chủ tịch TW Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực - nhân tài Việt Nam